وسواس فکری چیست؟
وسواس فکری عبارت است از فکر، احساس، اندیشه، یا حسی عود کننده و مزاحم . برخلاف وسواس فکری (obsession) که یک فرآیند ذهنی است، وسواس عملی (compulsion) نوعی رفتار است . اجبار (وسواس عملی ) رفتاری آگاهنه، استاندارد، و عود کننده است ، نظیر شمارش، وارسی، یا اجتناب. بیمار مبتلا به اختلال وسواسی-جبری از غیر منطقی بودن وسواسهایش آگاهی دارد . و این وسواس های فکری یا عملی را خود- ناهمخوان می یابد یعنی یک رفتار ناخواسته است .
میزان شیوع وسواس در جمعیت عمومی حدود دو تا سه درصد است در میان بزرگسالان بین مرد و زن این میزان به یک اندازه است . .
اختلالات وسواسی -اجباری و اختلالات مرتبط با آن می تواند در طیفی گسترده بر زندگی فرد و اطرافیانش تاثیر بگذارد و روابط بین فردی و عاطفی او را تحت تاثیر قرار دهد و حت منجر به قطع ارتباطات او شود .از همین روی نیازمند کمک بالینی فوری هستند . و در بساری از موارد در کنار رواندرمانی دارو درمانی نیز برای کنترل وسعت نشانه های نیز توصیه می شود .
تعریف اختلال وسواس
اختلال وسواس- جبری (OCD) به صورت گروه مختلفی از علایم تظاهر می کند که شامل افکار مزاحم ، آداب وسواسی اشتغالات ذهنی و وسواسهای عملی هستند . این وسواسهای عملی یا فکری ناراحتی شدیدی برای فرد ایجاد می کنند .این وسواسهای فکری یا عملی سبب اتلاف وقت می شوند و اختلال قابل ملاحظه ای در روند معمولی و طبیعی زندگی ،کارکرد شغلی ، فعالیتهای معمول اجتماعی ، یا روابط فرد ایجاد می کنند . بیمار مبتلا به اختلال وسواسی- جبری ممکن است فقط وسواس فکری ، فقط وسواس عملی، ویا هردوی آنهارا باهم داشته باشد .
چرخه وسواس چیست؟
- وسواس: ذهنِ شما غرق در یک فکر ترس و یا نگرانی وسواسی می‌شود، مانند این‌که دست‌تان نجس شده است.
- نگران: وسواس مرحله قبل باعث برانگیختن احساس اضطراب و پریشانی می‌شود.
- اجبار: شما از الگویی اجباری برای کاهش اضطراب و پریشانی خود استفاده می‌کنید، مانند شستن و آب‌کشیدن چندباره دست‌ها.
- آسودگی موقتی: رفتار اجباری باعث تسکین و فراغتی موقت از اضطراب شده، اما وسواس و اضطراب دوباره برمی‌گردند و باعث شروع چرخه می‌شوند.
خصوصیات افراد دارای وسواس فکری
نشانه‌ها وسواسی، افکار و تصوراتی مکرر، مداوم و ناخواسته هستند. فکرها و تجسماتی که ناخواسته و به‌صورت غیرارادی در شما به‌وجود می‌آید و به‌نظر بی‌معنی می‌رسد. این افکار وسواسی زمانی رخ می‌دهد که شما سعی به‌فکرکردن و یا انجام سایر کارها دارید. این نوع افکار وسواسی معمولا زمینه‌هایی ازقبیل:
- ترس از آلوده‌شدن و یا نجس‌شدن
- مرتب کردن وسایل از روی ترتیب خاص و منطقی
- برانگیختگی‌های خشونت‌آمیز یا وحشتناک
- افکار و تصورات جنسی
سایر نشانه‌های وسواس :
- شک داشتن به‌اینکه در را قفل کرده و یا گاز را خاموش کرده است.
- استرس شدید زمانی‌که وسایل مرتب نیستند و یا درجاری مناسب خود نمی‌باشند.
- تصور این‌که به کودک‌تان آسیب رسانده‌اید.
- انگیزه ناگهانی به فحاشی‌کردن در جاهای غیر مناسب.
- دوری کردن از موقعیت هایی که می‌تواند باعث ابتلاء آنها به وسواس شود، مانند دست دادن.
- فکر کردن به تصاویرجنسی.
- بیماری‌های پوستی به‌دلیل شُستنِ زیاد.
- ازدست‌دادن موها و یا خالی‌شدن نقاطی از سر به‌دلیل کشیدن موها توسط فرد.
علایم وسواس فکری و اختلال اجبار
اجبارهای بیماری اختلال وسواس شامل رفتارهای تکراری‌ای که شما فکرمی‌کنید، باید انجام دهید، است. این‌رفتارهای تکراری قراراست باعث پیش‌گیری و یا کاهش نگرانی و اضطراب شما که در اثر وسواس‌تان ایجاد می‌شود، بشود. برای مثال زمانی‌که شما فکر می‌کنید، دست‌های‌تان آلوده است شروع به شستن مکرر آن می‌کنید، و یا حتا درادامه ممکن است از شیوه‌ها و یا مراسم خاصی برای شستن دست‌ها استفاده کنید؛ همانند وسواس، اجبار نیز معمولاً در اشکال خاصی مانند عواملی که در ادامه بیان می‌شود، رخ می‌دهد:
- شستن و تمیزکردن
- شمارش
- بررسی و چک کردن
- تقاضای اطمینان کردن
- انجام مکرر کار و یا عملی
- نظم و ترتیب بخشیدن
- سایر نشانه‌های اجبار می‌تواند شامل:
- شستن دست‌ها تازمانی‌که پوست خشک‌شده و صدا دهد.
- چک کردن مکرر درها برای اطمینان از بسته بودن آنها.
- چک کردن مکرر گاز برای اطمینان از خاموش بودن آن.
- شمارش در الگویی خاص.
- مرتب کردن کنسروها طوری‌که همه به یک شکل و در یک جهت قرار بگیرند.
این علائم و نشانه‌ها در گذر زمان و همچنین باافزایش استرس، شدت‌شان بیشتر می‌شود. اگر وسواس و یا اجبار شما زندگی شما را تحت‌تاثیر قرار داده و یا باعث آزارتان می‌شود، باید به پزشک مراجعه کنید.
دلایل ابتلا به اختلال وسواس جبری
هرچند دلایل ابتلاء به اختلال وسواس فکری(OCD) کاملا شناخته شده نیست، اما موارد زیر تأثیر زیادی در ابتلاء به این بیماری دارد:
- تغییرات جسمی و بدنی، چراکه اختلال وسواس فکری می‌تواند به‌دلیل تغییرات در عملکرد مغز و یا بدن باشد. همچنین اختلال وسواس فکری می‌تواند دلایل ژنتیکی هم داشته باشد.
- محیط، چراکه اختلال وسواس می‌تواند، به‌دلیل عادات رفتاری که شما در طول زمان آموخته‌اید، باشد.
- کمبود سروتونین، چرا که سروتونین ناکافی در بدن می‌تواند، باعث ابتلاء به اختلال وسواس فکری (ODC) شود. همچنین افرادی‌که دچار اختلال وسواس فکری هستند و داروهای افزایش سروتونین مصرف می‌کنند، وضعیت بهتری نسبت به‌سایر افراد مبتلا به این بیماری دارند.
