بشر از دیرباز دانسته یا نادانسته به دنبال درمان هایی با ایجاد حالت هیپنوتیزمی بوده است. قبایل اولیه بشری با استفاده از این روش تحت عنوان خواب درمانی و تلقین بیماران را درمان می کردند. در تاریخچه هیپنوتیزم ردپای مردمان کشورهایی همچون ایران، هند، مصر و یونان باستان بیشتر به چشم می خورد.در انجیل کتاب مقدس مسیحیان به کررات به پدیده هیپنوتیزم اشاره شده است. پاپیروس های ابرس (the Ebers Papyrus) کهن ترین مکتوب درمان با هیپنوتیزم هستند که نظریات روش های علمی طب مصری را در ۱۵ قرن قبل از میلاد مسیح نشان می دهند. در قرون وسطا پزشک سوئیسی پاراسلسوس(paracelsus) درباره میدان مغناطیسی توضیحاتی داد و معتقد بود که نیروی مغناطیسی اجرام آسمانی و ستارگان پس از تداخل و ادغام با هم بر کالبد انسانی تاثیر گذاشته و موجب برخی بیماری ها می شوند. او اظهار داشت آهنربا دارای یک قطب منفی و یک قطب مثبت است و اگر آن را روی موضعی که درد می کند ببندیم در را بهبود می بخشد. در قرون ۱۸ و ۱۹ تلاش های فراوانی برای بیان علمی تر این پدیده ها صورت گرفت. مبتکر هیپنوتیزم مدرن فرانس آنتوان مسمر(Franz Anton Mesmer) پزشک اتریشی است که معتقد بود انسان دارای حوزه انرژی خاصی تحت عنوان مغناطیس حیوانی است که از طریق آن می توان بیماری ها را درمان نمود. اما پیشرفت های مهم هیپنوتیزم در سال ۱۸۴۲ توسط پزشک دیگری به نام جیمز برید(James Braid)، هنگامی که وی نظریه مسمریسم را مورد مطالعه قرار داد و نظریه مغناطیس حیوانی را رد کرد، اتفاق افتاد. او برای اولین بار اصطلاح هیپنوتیزم(Hypnotism)را عنوان کرد.
هیپنوتیزم کلمه ای است برگرفته از لاتین به معنی خواب. او بعدها متوجه اشتباه خود مبنی بر اینکه هیپنوتیزم حالتی از خواب نیست، بلکه تلقین عامل عمده رویداد پدیده هیپنوتیزم است، گردید ولیکن کاربرد اصلاح هیپنوتیزم از زمان برید و به واسطه او تا به امروز ادامه یافته است.
تعریف هیپنوتیزم
انجمن روانشناختی آمریکا هیپنوتیزم را به عننوان فرایندی تعریف و توصیف می نماید که طی آن به سوژه تلقیناتی برای ایجاد تجربیات خاص تجسمی ارائه می شود.
از دیگر تعاریف رایج هیپنوتیزم ؛
_حالتی است که در نتیجه متمرکز و افزایش پذیرش ایجاد می شود. دارای سه نمای همزمان با درجات مختلف می‌باشد که شامل:
۱. تجزیه یا انتزاع (Dissociation)
۲. جذب (Absorption)
۳.تلقین پذیری (Suggestibility)
_ روشی است که طی آن تغییراتی در حواس، ادراک، افکار، احساسات یا رفتار، القا و ایجاد می شود.
_ حالت تغییر یافته ای از هوشیاری که شامل توجه متمرکز به یک موضوع خاص، تلقین پذیری بالا و کاهش آگاهی محیطی است.
و تعریفی ساده از هیپنوتیزم؛ حتما در کودکی هنگامی که با ذره بین در زیر نور خورشید بازی می کردید متوجه متمرکز شدن پرتوهای اشعه آفتاب بوسیله ذره بین شده اید، قدرتی که موجب می‌شد گاهی اوقات حتی با شیطنت های کودکی حشرات را بسوزانیم!
هیپنوتیزم چنین تمرکزی را در ذهن و حواس ما ایجاد می‌کند، نیرویی که بوسیله آن ذهن مان توانمندتر می شود و ما می توانیم از استعدادها و ظرفیت ها و توانایی های آن بیشتر استفاده کنیم.
هیپنوتیزم در چه درمان هایی و برای چه کسانی موثر است؟
از کاربردهای فراوان هیپنوتیزم در عرصه روانشناختی می توان به ؛ افزایش تمرکز و تقویت حافظه، تقویت انگیزه و پشتکار برای رسیدن به اهداف، اصلاح رفتار های ناپسند (ناخن جویدن، شب ادراری و …) ترک سیگار، رفع اضطراب ها، درمان انواع فوبیا ( ترس از ارتفاع، حیوانات، محیط های بسته و…) کنترل دردهای مزمن و حاد، درمان اختلالات جنسی، درمان سندروم پیش از قاعدگی در خانم ها، درمان اختلالات خوردن ( بی اشتهایی و پراشتهایی روانی،چاقی و…) اشاره نمود.
هیپنوتیزم همانند سایر روش های درمانی دیگر ممکن است برای برخی افراد بسیار مفید و موثر و برای برخی دیگر نتیجه مورد انتظار را در پی نداشته باشد. یکی از عوامل تاثیرگذار بر روند درمان با هیپنوتیزم ، استعداد و ظرفیت هیپنوتیزمی ذاتی بالاتر این اشخاص نسبت به افراد دیگر است که این شانس را به آنها می دهد که از فرآیند هیپنوتیزم در درمان خود آسان تر و سریع تر بهره بگیرند.
انجام تست هایی توسط درمانگران پیش از شروع روند درمان، میزان هیپنوتیزم پذیری افراد را مشخص می کند.
عامل مهم دیگر در روند درمان، رابطه صمیمانه و قابل اعتماد مراجع و درمانگر است که قطعاً چنین رابطه ای کمک بیشتری به درمان خواهد نمود. شایان ذکر است همه درمان گرانی که از روش هیپنوتیزم در درمان های خود بهره می جویند، موظف به رعایت موازین اخلاقی هستند و اجازه ندارند به غیر از موارد توافق شده با بیمار و بدون خواست او در موارد دیگر ولو به نفع بیمار از این روش استفاده کنند.
ترس های رایج و باورهای غلط در مورد هیپنوتیزم:
_بر خلاف تصور برخی که افراد کم هوش،کم حافظه، ضعیف و بیمار قابلیت های هیپنوتیزمی بالاتری نسبت به افراد سالم دارند، مطالعات جدید نشان داده‌اند که هیپنوتیزم حاصل فعالیت یک ذهن سالم و نشان دهنده آمادگی فرد برای استفاده از ظرفیت های ذهن در جهت رفع درگیری های روانی و عصبی درمان پذیر و گذراست. همچنین مطالعات نشان داده اند که افراد باهوش بهتر از افرادی باهوش متوسط و کم هوش هیپنوتیزم می شوند.
_در حالت هیپنوتیزمی اگر توسط یک درمانگر ماهر و دارای صلاحیت انجام شود هیچ خطری متوجه هیپنوتیزم شونده نیست و همچنین بر خلاف این باور نادرست که ممکن است شخص از حالت هیپنوتیزم خارج نشود، تاکنون چنین اتفاقی نیفتاده و نخواهد افتاد.
_یکی دیگر از باورهای نادرست در مورد هیپنوتیزم این است که بیمار تحت کنترل کامل درمانگر قرار می گیرد و مجبور است هر آنچه به او تحمیل می شود را انجام بدهد. برخلاف این تصور هیپنوتیزم چیزی نیست که به فرد تحمیل شود، بلکه حالتی است که خود او به وجود می آورد و درمانگر تنها به عنوان یک تسهیل کننده به فرد کمک و در این زمینه او را راهنمایی می کند. در هیپنوتیزم بالینی هرگز نمی توان فرد را بدون خواست خودش مجبور به کاری که دوست ندارد، نمود.
