مزایا و معایب تک فرزندی از دیدگاه روانشناسی

سارای چهار ساله مشغول راه رفتن در خیابان به همراه والدینش است. هرکدام از والدین، یکی از دستان سارا را گرفته و یکصدا و بلند قدم های کودک را می شمارند. “یک، دو، سه… همه بلند تکرار کنید!” در همین هنگام به مانعی در خیابان می رسند که با همکاری به او در پریدن از مانع کمک می کنند. “دیدید چقدر بلند پریدم؟” سارا این جمله را با شور و شوق زیادی می پرسد و پدر و مادر هردو او را تشویق می کنند.

همانطور که مشخص است، تک فرزندی مزایای بسیاری دارد. مثلا سارا، توجه مداوم مادر و پدر را دارد. او هیچوقت برای دریافت محبت از جانب آن ها، نیاز به رقابت با خواهر و برادرهایش ندارد. سارا اولین اولویت زندگی مامان و باباست و هرموقع که بخواهد، برایش وقت می گذارند. در واقع آن ها، تمام عواطف و انرژی خود را به پای سارا می ریزند. چرا که او تک فرزند و سوگلی آن هاست.

والدین این بچه ها، تمام زمان خود را برای آموزش کودک می گذارند. از بستن بند کفش و نوشتن نامشان گرفته، تا آموزش زود هنگام حروف الفبا و مفاهیم. این قضیه موجب می شود تا این کودکان کمی جلوتر از همسالان خود حرکت کنند. همچنین از آنجایی که مدام در حال صحبت و ارتباط با والدین هستند، مهارت های زبانی و کلامی زیادی را کسب کرده و دایره لغات گسترده ای دارند.

نتیجه این حجم از عشق و توجه والدین، شکل گیری اعتماد به نفس کودک در جریان رشد و رسیدن به مراتب بالاتر است. بسیاری از تک فرزند ها توانسته اند جایگاه های مدیریتی بالا را از آن خود کنند. اگر دقت کرده باشید، خیلی از رئیس جمهورها نیز تک فرزند بوده اند.

در کنار تمامی این نکات مثبت، این کودکان با چالش هایی نیز مواجه اند. تک فرزند ها ممکن است در مواردی احساس تنهایی کنند. مثلا ممکن است که زمانی که با والدین به ساحل می روند، ساعت ها همبازی خاصی پیدا نکرده و به تنهایی بازی کنند. آن ها معمولا در ارتباط با همسالان بیشتر دچار مشکل می شوند؛ چرا که به خاطر تک فرزند بودن، شانس کمی برای یادگیری مهارت های اجتماعی، به خصوص با کودکان دیگر، دارند.

مهارت هایی مثل همکاری، به اشتراک گذاشتن و نوبت گرفتن. این کودکان همچنین ممکن است خیلی متمرکز بر خود باشند و از دیگر همسالان نیز انتظار رفتاری به مانند والدینشان را داشته باشند؛ مثلا انتظار دارند که همیشه بازی به انتخاب خودشان باشد و دیگران عرصه را برای بردن او در بازی ها فراهم کنند.

این کودکان، با چالش های دیگری نیز مواجه اند. ممکن است والدین، از آنجایی که دیگر تمایلی به بچه دار شدن ندارند، توقعات بیش از حدی از فرزند خود داشته باشند. انگار که کودک باید بازتاب تمام تلاش ها و توقعات والدینش باشد! مثلا زمانی که در امتحان نمره 19 می گیرند، احتمالا با این پرسش از سمت والدین مواجه شوند: ” دلیلی که 1 نمره را از دست دادی چه بود؟” و یا زمانی که کودک نشسته است، مرتب از او می خواهند تا صاف و موقر بنشیند. حتی موقع بازی کردن.

به زبان ساده تر، در ادامه این ایده آل گرایی هایی افراطی والدین، کودکان با این فکر که همیشه باید بهترین باشند، بزرگ می شوند و تبدیل به بزرگسالانی کمال گرا می شوند.

حال، سوال بسیاری از والدین این است که چگونه با تک فرزند خود تا کنند، تا هم اعتماد به نفس لازم را داشته باشد و هم دچار مشکلاتی این چنینی نشود؟ در ادامه به چند توصیه برای پاسخ به این پرسش می پردازیم:

آیا بیش از حد از تنها فرزندتان انتظار دارید؟

1-اطمینان حاصل کنید که در برنامه کودک به قدر کافی بازی با دیگر همسالان وجود دارد تا او شانس یادگیری مهارت های اجتماعی لازم  را داشته باشد. او را در سنین پایین به پیش دبستانی بفرستید تا از راهنمایی های مربی های مربوطه بهره مند شده و ارتباطاتی سالم با دیگر بچه ها تشکیل دهد. مطلب بازی درمانی را بخوانید.

2–به کودک عشق بی قید و شرط بورزید. کمی در رفتار خود با او تامل کنید و مطمئن شوید که در تعاملاتان ایده آل گرایی وجود ندارد. به دستاورد های او توجه کنید تا احساس خوبی نسبت به خودش پیدا کند.

3-خط قرمز ها را مشخص کنید. درست است که حاضرید هرکاری برای خوشحالی او بکنید اما، باید این مسئله را یاد بگیرد که لزوما قرار نیست هرآنچه را که می خواهد داشته باشد. در تعاملات خانوادگی، به او یاد بدهید تا به دیگر اعضا و نیاز هایشان اهمیت بدهد و روحیه همکاری را در خود تقویت کند.

4-او را به حرکت در مسیر استقلال تشویق کنید. اجازه دهید تا کارهایی را که می تواند، هرچند با زمان بیشتر، خودش انجام دهد و مداخله مستقیم و مداوم در روند کارهایش نداشته باشید. در غیر این صورت فردی وابسته را پرورش می دهید که در آینده نمی تواند کار هایش را به تنهایی انجام بدهد. بهترین یادگیری کودک در جریان آزمون و خطا  اتفاق می افتد. ممکن است که فرستادن کودک به مهدکودک یا کلاس های تابستانه کمی سخت باشد اما، به او این باور را می دهد که می تواند در عدم حضور والدین نیز، گلیم خود را از آب بیرون بکشد.