فرد دارای طرحواره ایثار به طور خودخواسته و ارادی در موقعیت های روزمره بر روی تامین نیازهای دیگران متمرکز می شود و با تمایل و میل خویش به دنبال ارضای نیازهای دیگران است. خودشان را فدا می کنند تا نیازهای دیگران را ارضا کنند. حتی اگر در اوج کار و خستگی باشند. در حقیقت نیازهای خود و خانواده شان را فدای دوستان و اطرافیان می کنند و وقتی کسی چیزی را از آن ها بخواهد نمی توانند نه بگویند، به همین خاطر علی رغم میل و با خشم درونی معمولاً دنبال انجام کارهای بقیه هستند و خودشان هم احساس می کنند که قربانی شده اند.
افرادی که طرحواره ایثار دارند اکثراً احساس می کنند که مورد سوء استفاده دیگران قرار گرفته اند، لذا اکثراً از رفتارهای غیرمنصفانه دیگران با خود، ناراضی و شاکی هستند. آن ها در روابط اجتماعی خود دوستان زیادی دارند، هرچند نیازهای خودشان معمولاً در این روابط ارضا نمی شود. این افراد در محیط کاری نیز معمولاً احساس می کنند مورد سوءاستفاده همکاران خود هستند و همکاران کارهای خود را سر آن ها ریخته اند.
دلایل شکل گیری طرحواره ایثار
دلایل متعددی برای شکل گیری طرحواره ایثار وجود دارد، مهمترین آن ها عبارت است از آنکه فرد در زمان کودکی کسی را که با او همدل باشد، در کنار خود احساس نکرده است. کسی که به حرف های دل او گوش بدهد، از او حمایت کند و به او احساس مهم بودن و ارزش بدهد. در چنین شرایطی، کودک احساس می کند که نیازهای او مهم نیست، بلکه این نیازهای دیگران است که مهم است. او در می یابد که تنها در صورتی که به نیازهای دیگران توجه کند، احتمال آن را دارد که مورد توجه و محبت دیگران قرار گیرد، و یا کودک به دلیل داشتن والدین بیمار، کودکی نکرده و نیازهای کودکانه او ارضا نشده است.
رایج‌ترین دلایل شکل‌گیری طرحواره ایثار عبارت است از: پیشگیری از ایجاد درد و رنج برای دیگران، اجتناب از احساس گناه به دلیل خودخواه بودن یا حفظ ارتباط با اشخاصی که فرد آن ها را محتاج و نیازمند تصور می کند. طرحواره ایثار غالباً پیآمد حساسیت حاد به درد دیگران است. طرحواره ایثار گاهی به این احساس می انجامد که نیازهای خود فرد به خوبی تامین نمی شود، در نتیجه بیمار دچار نفرت از اشخاصی می شود که از آن ها مراقبت می کند. این طرحواره با مفهوم وابستگی هم پوشی دارد.
رفتار متقابل با طرحواره ایثار
- تسلیم: برای دیگران بیش از حد ایثارگری می کنند و توجهی به هدف ها و خواسته های خود ندارند.
- اجتناب: ممکن است به خاطر ترس از قربانی شدن از دیگران دوری کنند.
- جبران افراطی: ممکن است روزی به حالت پرخاشگری و یا افسردگی برسند که چرا دیگران قدر کار آن‌ها را نمی دانند و دیگر تصمیم بگیرند که برای هیچ کسی کاری نکنند.
درمان طرحواره ایثار با مشاوره فردی روندی مثبت در پیش خواهد داشت.
