اختلال خواب در کودکان ، راه حل هایی برای والدین آگاه

اختلالات خواب بسیار رایج هستند. به خصوص در میان کودکان کوچک تر. اما آیا این مشکلات اجتناب ناپذیراند؟ خیر. چرا که مطالعات بالینی و بین فرهنگی نشان داده اند که می توان با رعایت کردن یکسری نکات، تغییراتی در این روند ایجاد کرد. وقتی کودکان در به خواب رفتن مشکل دارند و یا در برابر رفتن به تخت خواب مقاومت می کنند چه باید بکنیم؟ دلیل این مشکلات واقعا چیست؟

جالب است بدانید که این مشکلات هیچ ربطی به ژن های ما ندارند. بلکه، دلایلی که مانع تجربه احساس شیرین خواب آلودگی در زمان خواب می شوند، به قسمتی از سبک زندگی ما بر می گردند. در این مواقع لازم است که کمی هوشمندانه تر در جهت کشف دلایل عمل کنیم.

در متن زیر به تعدادی از محرک هایی که با ایجاد بی خوابی در ارتباط هستند اشاره شده و همچنین راه کار هایی شواهد محور و آزمون پس داده برای حل این مشکلات و بی‌خوابی ها ارائه داده‌ایم.

یک راهنمای ساده برای شناخت اختلال خواب در کودکان

1- آیا فرزندتان از اضطراب و یا وحشت شبانه رنج می برد؟

اکثر کودکان با روند رشد طبیعی، در یک بازه سنی خاص به هنگام جدایی از والدین احساس اضطرابی نسبی را تجربه می کنند. اضطراب های جدایی می توانند موجب بروز وحشت شبانه بشوند. در این مواقع چه کنیم؟

این نکته را به یاد داشته باشید، نادیده گرفتن ترس های کودک مثل پاک کردن صورت مسئله است و نه تنها مفید نیست، بلکه باعث تبدیل شدن آن ها به کابوس های شبانه و مشکلات احساسی می شود.

کودکان بلوغ و مهارت های شناختی کافی برای کنترل کردن احساسات ناراحت کننده را ندارند و بنابراین، به کمک ما نیاز دارند تا مهارت های مقابله ای لازم را به آن ها آموزش دهیم.

2- آیا فرزندتان یاد گرفته است که مدام نگران بی خوابی، بد خوابیدن و کابوس دیدن باشد؟

یاد آوری این نگرانی ها موجب می شود تا بی خوابی به سراغ کودک بیاید و لذت یک خواب راحت و شیرین را از او می گیرد.

احتمالا این مسئله برای خودتان نیز پیش آمده است. سیکل معیوب تلاش کردن و شکست خوردن برای به خواب رفتن که بعد از مدتی موجب اضطراب و استرس نسبت به عاقبتی که در پی دارد می شود. مثلا :”اگر سریع تر نخوابم فردا روزی فاجعه آمیز می شود!”

حال خودتان بگویید، آیا این افکار کمک کننده هستند؟ قطعا نه! چرا که این افکار مثل هشدار عمل کرده و موجب گوش به زنگی شما خواهند شد. در نتیجه، نه تنها خوابتان نمی برد، بلکه احتمالا هشیارتر خواهید شد. اگر این اتفاق شب های پی در پی رخ بدهد، مغز یاد می گیرد تا وقتی به تخت خواب می روید احساس خواب آلودگی نداشته باشد و هوشیار بماند. در نتیجه، بی خوابی مدام به سراغتان خواهد آمد.

افکار آزار دهنده به هنگام خوابیدن، به سراغ برخی کودکان و نوجوانان نیز می روند اما جدا از آشفتگی و اضطراب، مسائلی دیگر را نیز به دنبال دارند. برای مثال بعضی کودکان ممکن است واقعا آنگونه که نشان می دهند از خوابیدن نترسند و از قصد لجبازی کنند. چرا که احساس می کنند والدین می خواهند آن ها را دست به سر کرده و به زور به تخت خواب ببرند تا بتوانند با خیال راحت، به دعواها و تعارضات خانوادگی بپردازند.

راه حل چیست؟

در اولین قدم حواستان باشد، تا زمانی که کودک احساس خواب آلودگی نمی کند، او را مجبور به خوابیدن نکنید. چون موثر نبوده و کودکان تنها زمانی می خوابند که واقعا از لحاظ بدنی خسته باشند، نه زمانی که ما تعیین می کنیم. با اصرار کردن بر این قضیه، تنها موجب بزرگ تر شدن مشکل خواهیم شد و افکار و تداعی های منفی که وجود دارد را تقویت می کنیم.

3- آیا ساعتی که برای خواب کودک در نظر گرفته اید متناسب با ساعت بدنی او می باشد؟

تحقیقات نشان داده اند که بسیاری از والدین کودکان را بسیار زودتر از زمانی که خسته اند، به خوابیدن هدایت می کنند. یعنی زمانی که هورمون ملاتونین، که تنظیم کننده ی طبیعی خواب است، به اندازه کافی ترشح نشده است. نتیجه این اجبار چیزی نیست جز تداعی شدن احساسات بد برای کودک به هنگام خوابیدن و اجتناب کردن او از ماندن در تخت و به زور بیدار ماندن هایی که به مرور باعث بی قراری کودک می شوند.

در واقع آنچه مهم است، ساعت خواب درونی کودک است. نه ساعتی که ما ترجیح می دهیم بخوابد. پس گاهی این شما هستید که باید با کودک سازگار شود. به همین منظور می توانید جدولی طراحی کرده و برای چندین شب متوالی ساعتی را که اظهار خواب آلودگی می کند یادداشت کنید. به علاوه، زمان هایی که به طور موقت چرت می زند را زیر نظر داشته باشید. البته حواستان باشد که چرت های دیر هنگام بعد از ظهر باعث اختلال خواب کودک در شب می شوند.

4- آیا فرزندتان نزدیک به ساعتی که باید بخوابد چرت می زند؟

چرت زدن به ما کمک می کند تا کمبود خوابی را که داریم تا حدودی جبران کرده و سرحال شویم. همچنین می تواند موجب اثراتی مثبت بر میزان یادگیری شود. این چرت زدن ها نقشی مهم در جریان رشد انسان دارند و مشاهدات نشان داده است که می تواند موجب جهش رشد نوزادان و کودکان بشود.

به یاد داشته باشید که لزوما همه کودکان عادت چرت زدن را ندارند و دقیقا مثل ساعت خواب طبیعی کودکان، مداخله در این زمینه نیز درست نیست. البته اگر فرزندتان عادت به چرت زدن های خیلی طولانی، به خصوص در ساعات پایینی بعد از ظهردارد، برای خواب شب به مشکل می خورد. به خصوص کودکان بالای 2 سال.

5- آیا وسایل الکترونیکی با اختلال خواب در کودکان ارتباطی دارند؟

در تمام جهان، اختلال خواب در کودکان با وسایل الکترونیکی مثل تلویزیون، گوشی موبایل و بازی های ویدیویی ارتباط دارد.

• هرچه میزان وقت گذراندن کودکان با این وسایل بیشتر باشد، کمتر احساس نیاز به خواب می کنند.
• کودکانی که زمان زیادی را به تماشای تلویزیون مشغول اند، اختلات خواب را بیشتر تجربه می کنند و در مجموع ساعت خواب کمتری دارند.

مشکلاتی مانند اضطراب شبانه، به خواب رفتن دشوار و مقاومت در برابر رفتن به تخت خواب از جمله این مشکل ها هستند. به علاوه، مشکلاتی که مربوط به بعد از به خواب رفتن می باشد: مثل کابوس دیدن، راه رفتن در خواب، کسل بودن در طول روز و دیر بیدار شدن.

6-اما دلیل ارتباط وسایل الکترونیکی با اختلالات خواب چیست؟

پاسخ سوال مشخص است، نور.

قرار گرفتن در معرض نور مصنوعی در طول شب و ساعات قبل خواب باعث اختلال در ساعت درونی بدن و در نتیجه تغییرات در شدت و کیفیت خواب می شود.

از طرفی دیگر، نباید تاثیر محتوا را نادیده گرفت. تحقیقات نشان داده اند که مشاهده برنامه های خشن و نامتناسب با سن ارتباط زیادی با اختلال خواب در کودکان دارد و والدین باید مراقب باشند.

آنچه گفته شد به این معنی نیست که نباید از وسایل الکترونیکی استفاده کرد. بلکه، باید میزان استفاده از آنان را کنترل کرد. مثلا از قرار دادن این وسایل در اتاق شخصی کودک خودداری کنید. به علاوه، برای استفاده کردن از این وسایل چارچوبی را تعیین کرده و ترجیحا مانع استفاده کودک از آن ها قبل از ساعات پایانی روز و خوابیدن بشوید.

7-آیا شرایط محیط مناسب خوابیدن است؟

محیطی که برای خواب کودک در نظر گرفته شده باید راحت و مناسب باشد. به علاوه، بهتر است که به او برنامه ای روتین برای خوابیدن پیشنهاد دهید. مثل مسواک زدن، پوشیدن لباس راحتی، داستان خواندن قبل از خواب و چراغ خواب مناسب. این برنامه روتین موجب می شود تا شرایط خواب قابل پیش بینی باشد و کودک هنگام خوابیدن دچار استرس نشود.

8-آیا کودک با استرس های زیادی در طول روز مواجه است؟

اگر کودک در به خواب رفتن مشکل دارد، می توان احتمال داد که در طول روز با استرس هایی مواجه است. استرس باعث بالا رفتن هورمون های استرس مانند کورتیزول می شود که موجب گوش به زنگی افراد می شوند، و بنابراین فرد نمی تواند به خواب برود. بنابراین، سعی کنید تا از شرایط و اتفاق های روزانه او با خبر باشید. وضعیتی که در مدرسه و با همسالانش دارد را بررسی کنید. همچنین گاهی به دنیا آمدن فرزند دوم می تواند موجب استرس کودک بشود. با کودک تعامل کنید و از مسائلی که ذهنش را درگیر کرده آگاه باشید.

9-آیا در رژیم غذایی کودک کافئین زیادی وجود دارد؟

همه می دانند که کافئین محرکی بسیار قوی است که باید از خوردن آن در ساعات پایانی روز خودداری کرد. افراد معمولا از میزان کافئین موجود در برخی مواد غذایی آگاه نیستند و به صورت ناخواسته حجم زیادی از آن را مصرف می کنند. مثلا برخی از نوشیدنی های انرژی زا، خیلی بیشتر از میزانی که برچسب خورده اند، کافئین دارند.

10-آیا کودک به چیزی آلرژی دارد؟

مطالعات نشان داده اند که کودکانی که در سن مدرسه به چیزی آلرژی دارند احتمال بیشتری دارد که دچار بی خوابی شوند.

11-آیا کودک در خواب خروپف می کند و یا علایمی از مشکلات تنفسی را از خود نشان می دهد؟

اختلالات تنفسی در هنگام خوابیدن عبارت اند از: خروپف کردن، نفس کشیدن پر سر و صدا، وقفه در تنفس (آپنه) و مشکلات تنفسی که می توانند مانع رسیدن اکسیژن کافی به مغز و در نتیجه بروز مشکلاتی در سلامتی فرد شوند. کمبود اکسیژن باعث پایین آمدن کیفیت خواب شده و افراد در طول روز کسل می شوند.

از طرفی، برخی مطالعات نشان داده اند که کودکانی که دچار اختلال تقص توجه-بیش فعالی هستند نسبت به دیگر کودکان بیشتر درگیر اختلالات تنفسی می شوند و در صورت درمان، نشانه های بیش فعالی نیز کمتر شده و کودکان عملکرد بهتری خواهند داشت.

بنابراین بسیار مهم است که مشکلات تنفسی به سرعت تحت پیگیری و درمان قرار گیرد.

بنابراین، خوابیدن از اساسی ترین نیاز های انسان و به خصوص کودکان است و به رشد سریع و کامل آن ها کمک می کند. جدا از موارد ذکر شده، مسائل دیگری نیز می توانند موجب بروز مشکل در خوابیدن شوند که با بررسی و پیگیری های منظم و مراجعه به متخصص قابل حل بوده و به کودک در داشتن خوابی راحت، کمک می کنند.

اپلیکیشن بازی هانا یکی از محصولات مجموعه سرو هانا یک بازی کودکانه آنلاین است که تلاش می‌ کند تا فرآیند یادگیری کودکان بین 3 تا 8 سال را بهبود بخشد. هانا قادر است گزارشات رفتار سنجی کودکان حین بازی را به والدین ارائه دهد.