بی‌اختیاری ادرار در کودکان؛ علت‌ها، نشانه‌های خطر و زمان مراجعه به متخصص

بی‌اختیاری ادرار یا همان دفع ناخواسته ادرار زمانی رخ می‌دهد که کودک نمی‌تواند کنترل مناسبی روی مثانه داشته باشد.
در بسیاری از کودکان تا سن ۵ تا ۷ سالگی طبیعی و بخشی از روند رشد است، اما در بعضی موارد، نشانه‌ای از یک مشکل پنهان به شمار می‌رود

1. شب‌ادراری اولیه (Primary Enuresis)
کودک از ابتدا کنترل شبانه ادرار نداشته و هنوز به مرحله خشک بودن شب‌ها نرسیده است.
2. شب‌ادراری ثانویه (Secondary Enuresis)
کودکی که قبلاً حداقل ۶ ماه شب‌ها خشک بوده، دوباره دچار خیس کردن رختخواب می‌شود.
این نوع معمولاً نشانه استرس، ترس، یا یک بیماری جسمی است.
3. بی‌اختیاری ادرار روزانه خیس کردن لباس در طول روز که ممکن است به علت عادات نامنظم دستشویی رفتن، بیش‌فعالی مثانه یا مشکلات رفتاری باشد.

علت‌های بی‌اختیاری ادرار در کودکان

1. عوامل ژنتیکی
اگر یکی از والدین سابقه بی‌اختیاری ادرار داشته باشد، احتمال رخ دادن آن در کودک تا ۷۰٪ افزایش می‌یابد.
2. بلوغ دیرتر سیستم عصبی – مثانه
برخی کودکان به‌طور طبیعی دیرتر از دیگران توانایی کنترل مثانه را کسب می‌کنند.
3. خواب عمیق بیش از حد
کودکانی که بسیار عمیق می‌خوابند، سیگنال «پر شدن مثانه» را دریافت نمی‌کنند.
4. حجم کم مثانه
مثانه کوچک‌تر از حد طبیعی یا حساس بودن آن می‌تواند موجب بی‌اختیاری شود.
5. امساک و یبوست
یبوست یکی از مهم‌ترین و نادیده گرفته‌شده‌ترین علت‌های بی‌اختیاری روزانه و شبانه است؛ زیرا روده پر، به مثانه فشار وارد می‌کند.

6. عفونت ادراری
علائمی مانند سوزش، تکرر ادرار، بوی بد ادرار یا درد شکم می‌تواند نشانه عفونت باشد و باعث شب‌ادراری شود.
7. استرس و عوامل روان‌شناختی
تغییرات زندگی مانند:
• ورود به مدرسه
• تولد خواهر یا برادر
• جدایی یا تنش خانوادگی
• مهاجرت یا تغییر محل زندگی
می‌تواند کنترل ادرار را مختل کند.
8. بیماری‌های زمینه‌ای (نادر اما مهم)
• دیابت
• مشکلات کلیوی
• اختلالات عصبی
• ناهنجاری‌های ساختاری مجاری ادراری
این موارد کمتر شایع‌اند ولی باید به‌موقع بررسی شوند.

1. پرهیز از سرزنش
شب‌ادراری تقصیر کودک نیست؛ حتی تنبیه‌های کوچک باعث تشدید آن می‌شود.

2. تنظیم نوشیدن آب
تا عصر آزاد، بعد از غروب محدود ولی نه به‌طور کامل.

3. آموزش عادات سالم دستشویی رفتن
هر ۲ تا ۳ ساعت یکبار، حتی بدون احساس نیاز.

4. درمان یبوست
افزایش فیبر، مایعات و فعالیت بدنی.

5. استفاده از جدول انگیزشی
ثبت روزهای خشک همراه با تشویق.

6. استفاده از زنگ ادرار (Bedwetting Alarm)
یکی از موثرترین روش‌های درمان شب‌ادراری اولیه.

7. بررسی استرس‌ها و مدیریت هیجانی
گفت‌وگو، بازی‌درمانی ساده یا مشاوره کودک در شرایط لازم.

بی‌اختیاری ادرار در کودکان مسئله‌ای رایج و در بسیاری موارد طبیعی است، اما گاهی اوقات نشانه‌ای از یک مشکل جسمی یا روان‌شناختی محسوب می‌شود. شناخت علت‌ها، توجه به علامت‌های هشدار و مراجعه به‌موقع به متخصص، بهترین مسیر برای کمک به کودک است.